Zgodnie z art. 51 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, w stosunku do dziko występujących roślin lub grzybów gatunków objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone zakazy, m.in.: umyślnego niszczenia, umyślnego zrywania lub uszkadzania, niszczenia ich siedlisk lub ostoi, dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej lub niszczenia gleby w ostojach itp.

W stosunku do gatunków roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony dziko występujących populacji chronionych gatunków roślin lub grzybów, odstępstwa od wyżej wymienionych zakazów.

Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, w stosunku do dziko występujących zwierząt gatunków objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone, między innymi, następujące zakazy: umyślnego zabijania, umyślnego okaleczania lub chwytania, niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania, niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk lub innych schronień, umyślnego płoszenia lub niepokojenia, umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących, fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować ich płoszenie lub niepokojenie, umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca.

W stosunku do gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony dziko występujących populacji chronionych gatunków zwierząt, odstępstwa od wyżej wymienionych zakazów.

Na podstawie art. 56 ustawy o ochronie przyrody możliwe jest wystąpienie do właściwego organu (Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska lub Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska) z wnioskiem o odstępstwa od wskazanych powyżej zakazów.